महाराष्ट्रातील महत्वाच्या नद्या व उपनद्या

नद्या व उपनद्या :

१) गोदावरी :-
• उजव्या तिराने :- दारणा, प्रवरा, मुळा, बोरा, सिंदफणा, (बिंदुसरा), कुंडलिका, सरस्वती.
• डाव्या तिराने :- कादवा, शिवना, खाम, खेळणा

२) भीमा नदी :-
• उजव्या तिराने :- भामा, इंद्रायणी, मुळा-मुठा, पवना, वेळ, क-हा, नीरा, माण, बोर.
• डाव्या तिराने :- कुकडी, पुष्पावती, मीना, घोड, भोगावती, बोर

३) कृष्णा नदी :-
• गोदावरी & कावेरी यादरम्यानची प्रमुख नदी.
• उगम : धोम - महाबळेश्वर.
• उजव्या तिराने :- कोयना, वारणा, पंचगंगा [कुंभी, कासारी, तुळशी, भोगावती व सरस्वती (गुप्त)], दुधगंगा, वेदगंगा, घटप्रभा, ताम्रपणी..
• डाव्या तिराने :- येरळा, नंदला, अग्रणी


४) तापी नदी :-
• उजव्या तिराने :- चंद्रभागा, भुलेश्वरी, नंद, वान, गोमई.
• डाव्या तिराने :- कापरा, सिपना, गाडगी, डोलर, (अमरावती जिल्ह्यातील तापीच्या उपनद्या) पेढी, काटेपुर्णा, मोरणा, मण, नळगंगा, बिसवा, वाघुर, गिरणा (अरम, लितूर, मोसम) बोरी, पांझरा, बुराई.

६) नर्मदा नदी :-
• नंदुरबार जिल्ह्याची वायव्य सरहद्द.

७) गंगा नदी :-
• उत्तराखंडात उत्तर काशी गंगोत्री हिमनदीपासुन (७०१०मी.) भगीरथी & देवप्रयाग येथे अलकनंदापासुन "गंगा" नावाचा प्रवाह..
• गंगेच्या प्रवाहाची निर्मीती :- भगीरथी व अलकनंदा नद्यांच्या संयुक्त प्रवाहास गंगा.
• भगीरथी :- गंगोत्री हिमनदीची हिमगुहा.
• अलकनंदा :- तिबेट सरहद्दीजवळ अलकनंदा शीर्षप्रवाहाचा उगम. विष्णुगंगा व धौलीगंगा यांचा एकत्रीच प्रवाह अलकनंदा.
• डावा किनारा :- रामगंगा, गोमती, तमसा किंवा पुर्व तोन्स, घाघरा (शरयू), गंडकी, बुरी गंडक, कोसी, महानंदा..
• उजवा किनारा :- यमुना (उपनद्या चंबळ, सिंद, बेटवा, केन) ; शोण, दामोदर.

८) यमुना नदी :-
• उत्तराखंडात उत्तर काशी जिल्ह्यात जन्मोत्री हिमनदी.
• संगम - गंगा & यमुनेचा संगम अलाहाबाद (प्रयाग).
• डावा किनारा :- तोन्स, कार्वान, सेंगर.
• उजवा किनारा :- गिरी, बाणगंगा, चंबळ, सिंद, बेटवा, केन
• गंगानदीची सर्वात लांब आणि महत्त्वाची उपनदी यमुना नदी..
बहुतेक प्रवाह गंगेला समांतर

९) शोण नदी :-
• उगम :- अमरकंटक पठार (६००मी)
• संगम :- मनेर (पाटणा) येथे गंगा-शोण संगम.
• उपनद्या :- जोहिला, गोपत, रिहांद, कनहार, & उत्तर कोयल..

१०) दामोदर नदी :-
• उगम :- छोटा नागपुर पठार (झारखंड) बाजुमथाजवळ..
• संगम :- प. बंगालमध्ये कोलकत्याच्या खाली ५६ किमी अंतरावर गंगेचा उपफाटा हुगळी नदीस मिळतो.
• उपनद्या :- गरटूस, कोनार, जमुनिया, बरकार.

११) रामगंगा नदी :-
• उगम :- उत्तराखंडात गढवाल जिल्ह्यात नैनीतालजवळ.
• उपनद्या :- खोह, गंगन, अरिलकोसी, देओहा

१२) गोमती नदी :-
• उगम :- पिलीभितच्या पुर्वेस.
• संगम :- उत्तर प्रदेशात गाझियापुर जिल्ह्यात सैदपुर येथे गंगा-गोमतीचा संगम.
• उपनद्या :- गोचाई, जोमकी, सई, बरमा, सरया, चुहा.

१३) घाघरा नदी :-
• तिबेटमध्ये मान सरोवराच्या दक्षिणेस गुरला मधंता शिखराGCजवळ गंगा नदीच्या उगमाच्या पुर्वेस संगम.
• संगम :- बिहारमध्ये छप्राच्या खाली गंगा-घाघरा संगम.
• उपनद्या :- रापी, शारदा.

१४) गंडकी नदी :-
• उगम :- दक्षिणेस तिबेटमध्ये मध्य हिमालयात.
• संगम :- पाटण्याजवळ गंगा-गंडकी संगम.

१५) कोसी नदी :-
• बिहारच्या दुःखाश्रूंची नदी.
• उगम :- ट्रान्स हिमालयात हिमनदीमधुन.
• संगम :- बिहारमध्ये पूर्णिया जिल्ह्यात गंगा-कोसी संगम.
• उपनद्या :- सतकोसी, तंबाकोसी, तलखा, दुधकोसी, बोतीया कोसी, अरुण. तांबर

-------------------------------------------------------------------

१) गंगा नदी :-
• उगम :- उत्तराखंडात उत्तर काशी जिल्ह्यात गंगोत्री हिमनदीपासून (७०१० मी) भगीरथी आणि देवप्रयाग येथे अलकनंदापासून 'गंगा' नावाचा प्रवाह.
• त्रिभुज प्रदेश :- प. बंगाल व बांग्लादेशात गंगा-ब्रम्हपुत्रा त्रिभुज प्रदेश.
• गंगेच्या प्रवाहाची निर्मीती : भगीरथी व अलकनंदा नद्यांच्या संयुक्त प्रवाहास.
• भगीरथी : गंगोत्री हिमनदीची हिमगुहा.
• अलकनंदा : तिबेट सरहद्दीजवळ अलकनंदा शीर्षप्रवाहाचा उगम. विष्णुगंगा व धौलीगंगा यांचा एकत्रित प्रवाह.
• डावा किनारा : रामगंगा, गोमती, तमसा किंवा पूर्व तोन्स, घाघरा (शरयू), गंडकी, बुरी गंडक, कोसी, महानंदा.
• उजवा किनारा : यमुना ( उपनद्या चंबळ, सिंद, बेटवा, केन) ; शोण, दामोदर

२) यमुना नदी :- • उगम :- उत्तरराखंडात उत्तर काशी जिल्ह्यात जन्मोत्री हिमनदी
• संगम : गंगा & यमुनेचा संगम अलाहाबाद (प्रयाग)
• डावा किनारा : तोन्स, कार्वान, सेंगर
• उजवा किनारा : गिरी, बाणगंगा, चंबळ, सिंद, बेटवा, केन
• गंगा नदीची सर्वात लांब आणि महत्त्वाची उपनदी यमुना नदी. बहुतेक प्रवाह गंगेला समांतर.

३) शोण नदी :- • उगम : अमरकंटक पठार (६०० मी)
• संगम : मनेर (पाटणा) येथे गंगा-शोण संगम.
• जोह